Ambitie
Het Sociaal domein is volop in beweging. Nu de crisissen (corona, energie) de laatste jaren weer wat zijn afgenomen is de focus binnen het sociaal domein weer meer komen te liggen op de hervorming van de zorg. Dit om de zorg betaalbaar en kwalitatief goed te houden. De uitdagingen zijn groot omdat een groot deel van de kosten voor het sociaal domein worden bepaald door loonkosten. Die kosten zijn enorm gestegen de afgelopen jaren. Vanuit verschillende invalshoeken zoals IZA/GALA, Hervormingsagenda Jeugd, Gezonde Marke, Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en wonen met zorg kijken we steeds hoe we anders, beter en financieel gezond zorg kunnen blijven leveren.
Jeugdhulp en onderwijs
Opvallend voor Borger-Odoorn:
- Als het gaat om alle casussen (530) dan blijken de 6 duurste casussen 20% van de totale uitgaven jeugd te beslaan. Deze casussen zijn niet altijd direct door ons te beïnvloeden. Daar ligt de regie buiten onze gemeente (bijvoorbeeld bij een Gecertificeerde Instelling GI’s))
- Als het enkel gaat om verwijzingen van de sociale teams dan zijn 20 van de in totaal 170 casussen verantwoordelijk voor 60% van die kosten.
Ontwikkelingen:
De Lokale Educatieve Agenda (LEA) is in het afgelopen jaar uitgebreid met het thema Jeugd, dit om de agenda sterker te maken. Vanaf 2024 is de Lokale Educatieve Jeugd Agenda (LEJA) de paraplu waaronder we actief samenwerken met partners rondom het kind en de jongere aan wenselijke maatschappelijke effecten. Dat kinderen in Borger-Odoorn hun talenten (nog meer) kunnen ontwikkelen en we de kansengelijkheid vergroten. Hier dragen we ook aan bij met onze kindregelingen zoals Peuteropvang, Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) en Sociaal Medische Indicatie (SMI).
In juni 2023 is de hervormingsagenda jeugd definitief vastgesteld. Acht maatregelen moeten ervoor gaan zorgen dat er meer kinderen veilig en gezond opgroeien in onze gemeente. Deels geven we al uitvoering aan de maatregelen door bijvoorbeeld de continuering van de inzet van de POH-Jeugd in onze gemeente en de inzet van de kansencoaches op (basis)scholen. De komende periode gaat duidelijk worden hoe het zorglandschap landelijke, regionaal en lokaal vorm gegeven gaat worden. Hier ligt een belangrijke verbinding met het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming waarbij we nog meer de beweging naar de voorkant maken. We willen er vroeger bij zijn en willen dit bereiken door het vormgeven van stevige lokale teams.
Wmo en leerlingenvervoer
Opvallend voor Borger-Odoorn:
- 57% van de totale kosten van de Wmo worden besteed aan huishoudelijke hulp. Dit is hiermee de hoogste kostenpost.
- De kosten voor elektrische voorzieningen zoals driewielfietsen en scootmobielen zijn in een jaar tijd met een derde gestegen. Het aantal gebruikers is ongeveer gelijk gebleven.
- De kosten voor leerlingenvervoer blijven stijgen. In 2022 kwam dat vooral door een stijging van het aantal kinderen, in 2023 vooral door een stijging van de prijs (12,7%) en het aantal kilometers. In 2024 verwachten we een geringe stijging van beide wat de kosten doet toenemen.
Ontwikkelingen:
Het kost ons als gemeente steeds meer om inwoners ‘zo lang mogelijk zelfredzaam te houden’, ‘zelfstandig thuis te laten wonen’ en ‘zo lang mogelijk te laten participeren in de maatschappij’. Kosten lopen niet alleen op door CAO-ontwikkelingen want ook de arbeidsmarktkrapte heeft een kostenverhogende invloed. Er zijn minder werknemers beschikbaar die bovendien relatief eenvoudig elders meer kunnen verdienen. Dit wordt vooral gemerkt onder medewerkers voor hulp bij het huishouden, chauffeurs en monteurs.
Naar verwachting wordt per 1 januari 2026 het abonnementstarief voor de WMO afgeschaft. Omdat uit cijfers blijkt dat weinig ouderen in Borger-Odoorn van een laag inkomen leven, is de verwachting dat een inkomensafhankelijke eigen bijdrage de kosten voor onze gemeente zal laten afnemen.
In 2024 zijn de Wmo hulpmiddelen (wettelijk verplicht) aanbesteed wat een kostenverhogend effect had. Ook hulp bij het huishouden en beschermd wonen worden aanbesteed in 2024 en dat zal in 2025 een kostenverhogend effect hebben.
Een belangrijk middel om de achteruitgang door ouderdom te remmen is een gezonde leefstijl. Zowel bewegingsactiviteiten als culturele activiteiten helpen om gezond en actief te blijven.
Participatiewet en de Wet inburgering
In 2024 zijn de kosten voor uitkeringen voor het eerst sinds jaren weer gestegen. Het aantal huishoudens met een uitkering lijkt licht toe te nemen. Daarnaast is de hoogte van de uitkeringen in januari en juli weer gestegen (in totaal 5%).
Ontwikkelingen:
Veel mensen met een uitkering hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Dit maakt dat er meer en intensievere begeleiding nodig is bij de re-integratie. Er worden op dit moment bijna 400 voorzieningen ingezet om mensen te helpen bij hun re-integratie.
Er wordt gewerkt aan Werkcentrum Drenthe. Een Werkcentrum is 1 loket in de buurt waar je met verschillende hulpvragen terecht kunt. Het is belangrijk dat mensen en bedrijven weten waar ze hulp kunnen krijgen bij de zoektocht naar een baan of personeel, zeker gezien de personeelstekorten op de arbeidsmarkt.
De begeleiding van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt wordt steeds complexer, Sociale Werkvoorzieningschappen gaan bezig met plannen om te komen tot het versterken van de infrastructuur om meer toekomstbestendig te worden.
We hebben gezien dat de wachtlijst voor beschut werkplekken toeneemt. Met name voor jongeren met een achtergrond in het praktijk of voortgezet speciaal onderwijs zijn de plekken nodig om te voorkomen dat zij thuis komen te zitten. We hebben tijdelijk extra middelen ingezet om die wachtlijst in te korten.
Het budget van het rijk aan de gemeente voor uitkeringsgerechtigden (buig) is onder andere gebaseerd op het aantal uitkeringsgerechtigden van 2 jaar geleden. Door de jaarlijkse daling zal de bijdrage aan de gemeente de komende jaren ook afnemen.
Een bijzondere groep uitkeringsgerechtigden zijn de statushouders. Deze mensen ontvangen bijna allemaal een uitkering. De afstand tot de arbeidsmarkt voor hen is groot. Er zal meer actief worden ingezet op het vergroten van kansen op de arbeidsmarkt voor statushouders. In de Arbeidsmarktregio Drenthe trekken we samen op om de statushouders beter door te geleiden naar de arbeidsmarkt. Gelet op de woningcrisis blijft het een uitdaging om woningen te vinden voor statushouders.
Schuldhulpverlening, minima en armoede ontwikkelingen
Het aantal huishoudens met geregistreerde schulden is 7%. Aantal intakes bij de GKB neemt jaarlijks af. De gemeente heeft een wettelijke plicht om betalingsachterstanden in bijvoorbeeld huur of nutsvoorzieningen vroeg te signaleren. Het aantal meldingen blijft stabiel. In 2023 zijn er 530 personen die gebruik hebben gemaakt van de webshop. Dit komt ongeveer overeen met 2022.
Opvallend voor Borger-Odoorn
- Er zijn aanzienlijke inkomensverschillen op dorpsniveau. Terwijl Nieuw-Buinen het hoogste percentage (13,1%) heeft, valt Drouwenerveen op met het laagste percentage van 2,4%.
- Het aantal mensen met geregistreerde schulden is na een jaar van afname weer licht aan het stijgen.
- In Borger-Odoorn is naar schatting 11% van de volwassenen laaggeletterd. Dit komt overeen met het landelijk gemiddelde. De lessen bij Drenthe College verlopen goed, met een aanzienlijke stijging in aanmeldingen de afgelopen maanden.
Ontwikkelingen:
In vergelijking met 2011 is het percentage kinderen in huishoudens met een laag inkomen in alle Drentse gemeenten afgenomen. In de gemeente Borger-Odoorn is deze afname het grootst (3,7 procentpunten).
Zowel het landelijke actieprogramma ‘Tel mee met Taal’ als de regionale en lokale plannen voor Laaggeletterdheid lopen dit jaar af. De eerste stappen zijn gezet om een nieuwe visie voor de komende periode te ontwikkelen, waarbij niet alleen laaggeletterdheid, maar alle basisvaardigheden breed worden aangepakt.
Sport en Gezondheid
Sport, bewegen en preventie zijn beperkt genoemd in het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet. Preventie moet meer centraal komen te staan, inclusief sport en bewegen om de gezondheidsverschillen te verkleinen en de zorgvraag te beheersen. Onze combi- en cultuurcoaches spelen hier in een belangrijke rol. Ook in onze gemeente vinden we preventie erg belangrijk. Zo willen we dat jongeren opgroeien in een kansrijke omgeving en zetten we in op positieve gezondheid om o.a. middelengebruik tegen te gaan. We vinden het belangrijk dat onze inwoners (mentaal) weerbaar zijn en onze senioren langer in goede gezondheid thuis kunnen blijven wonen. In 2024 hebben we de inclusie agenda opgesteld. Die gaan we in 2025 uitvoeren. Onze focus ligt in 2025 op bewustwording. Ook gaan we weer een regenboogweek organiseren samen met organisaties en inwoners. We doen mee aan de verkiezing “Meest toegankelijke gemeente”
Opvallend voor Borger-Odoorn:
- In Borger-Odoorn ervaart 82% van de volwassen inwoners zijn/haar gezondheid als (zeer) goed, dat is boven het Drentse gemiddelde van 80%.
- 99% van de kinderen zit op zwemles of heeft al een zwemdiploma.
- Onze gemeente scoort slecht op het gebied van beweegvriendelijke omgeving. Dit is in Drents verband het laagste van alle gemeenten.
Ontwikkelingen:
In 2020 heeft de raad het sport- en gezondheidsbeleid “Gezonde Leefstijl Borger-Odoorn” vastgesteld. Volgens dit beleid zetten we in op 3 pijlers: Sport en bewegen, gezondheid en gezonde omgeving. Daarnaast stimuleren we graag eigen initiatief dat hieraan bijdraagt. Iedereen in de gemeente kan subsidie aanvragen voor de organisatie van activiteiten die sport, gezondheid en inclusiviteit stimuleren. In 2025 zetten we dit initiatief door.
De landelijke subsidieregeling ‘school en omgeving’, in Borger-Odoorn bekend als Backpack, stopt na 2025. In 2025 wordt er samen met de partners in de lokale coalitie nagedacht hoe Backpack toch voortgezet kan worden. Backpack is inmiddels in het hele ‘veengebied’ uitgerold.
Ambitie
Naast alle wettelijke taken die we in het sociaal domein moeten uitvoeren en de ontwikkelingen die zich op dat vlak voordoen, ligt er ook een coalitieakkoord met belangrijke ambities die we willen realiseren. Eind 2022 is hier door het opstellen van urgente maatschappelijke opgaven prioritering in aangebracht.
Voor de afdeling sociaal domein zijn dit de UMO’s:
1. Armoede en bestaanszekerheid
2. Zorg en voorzieningen dichterbij
3. Preventie en inclusie
Armoede en bestaanszekerheid
Kansengelijkheid is de rode draad door ons beleid. Dit doen we bijvoorbeeld door de Kansencoach te introduceren in het voortgezet onderwijs. Initiatieven vanuit inwoners die bijdragen aan kansengelijkheid/bestaanszekerheid blijven we stimuleren. Geletterdheid en basisvaardigheden zijn van groot belang voor de kansengelijkheid. We gaan daarom een nieuw lokaal vierjarenplan opstellen.
Zorg en voorzieningen dichterbij
We willen de toegang tot zorg en voorzieningen in Borger-Odoorn voor onze inwoners behouden en versterken. Op het moment van schrijven zijn we bezig met de evaluatie van de buurtkamers. Dit is een mooi voorbeeld van het dichterbij brengen van de zorg en laagdrempelig aanwezig zijn in de gemeente. Op basis van de evaluatie zal worden gekeken wat er nodig is om onze doelstelling vast te houden: we organiseren de zorg en voorzieningen dichtbij
Preventie en inclusie
We willen dat jongeren opgroeien in een omgeving die positieve kansen biedt. We doen dit door te versterken wat er is, zoals de combicoaches en cultuurcoaches. Daar waar nodig voegen we interventies toe. Zo zetten we actief in op een aanpak voor overgewicht bij kinderen en het stimuleren van positieve gezondheid bij jongeren. Deze activiteiten vloeien voort uit de ketenaanpakken in het gezond en actief leven akkoord.
Daarnaast vraagt de hervormingsagenda Jeugd en het toekomstscenario gericht op jeugd en gezinsbescherming een andere aanpak. Dit is meer gericht op collectieve, preventieve inzet. Om de zorg kwalitatief goed, betaalbaar en uitvoerbaar te houden wordt gewerkt aan andere vormen van zorg. Al deze activiteiten dragen bij aan het mee doen en kunnen doen in de samenleving. Verder zetten we actief in op de uitvoering van onze inclusieagenda waarbij we in eerste instantie focussen op bewustwording.